Het recht kan niet zonder taal, het is taal. Vaak wordt er gedacht dat lange, ambtelijke teksten noodzakelijk zijn voor juridische berichten. Maar zijn die echt nodig? Lange zinnen, moeilijke woorden en lastige zinsconstructies maken het moeilijk om de inhoud te begrijpen. Het kan ook anders.
‘Begrijpelijke rechtstaal’
De Katholieke Universiteit Leuven heeft in mei 2016 met steun van de Taalunie het colloquium ‘begrijpelijke rechtstaal’ georganiseerd in Brussel. Tijdens het colloquium is stilgestaan bij begrijpelijke rechtstaal. De bevindingen en uitkomsten zijn gebundeld in een verslag dat in oktober 2017 is verschenen onder de titel ‘Hoe communiceert een jurist duidelijk en doelgericht? Uniek verslag vol tips voor een begrijpelijke rechtstaal’. U kunt dit verslag gratis raadplegen of downloaden voor eigen gebruik. In het verslag vindt u praktische tips voor begrijpelijke rechtstaal. Ook als u niet werkzaam bent in de juridische sector, heeft u hier profijt van.
Standpunt Taalunie
In het verslag dat naar aanleiding van het colloquium ‘begrijpelijke rechtstaal’ verscheen is ook het standpunt van de Taalunie over heldere rechtscommunicatie opgenomen. Dat luidt:
Om begrijpelijke taal voor de burger en vaktaal binnen het rechtssysteem met elkaar te verzoenen, moeten twee keer twee zaken van elkaar onderscheiden worden:
- Onvermijdelijke complexiteit van het vakgebied versus vermijdelijke complexiteit in taalgebruik.Op bepaalde punten is een rechtssysteem nu eenmaal zo complex als het is, en dat leidt ook in het taalgebruik onvermijdelijk tot een zekere complexiteit. Tegelijkertijd kan louter taalkundige complexiteit altijd en overal worden vermeden, bijvoorbeeld door eenvoudige woorden te gebruiken in plaats van moeilijke en door korte zinnen te schrijven in plaats van lange.
Tip: schrijf zo eenvoudig als de complexiteit van de kwestie en het rechtssysteem toelaten. - Gerechtvaardigde rechtsterminologie versus onnodig vakjargon.Terwijl rechtsterminologie precieze termen biedt voor concepten die zonder deze termen minder precies en ondubbelzinnig kunnen worden beschreven, wordt vakjargon slechts gebruikt om een groepstaal te creëren voor een beperkte kring van beroepsgenoten, zodat ‘buitenstaanders’ uitgesloten worden. Termen verhelderen, vakjargon verhult.
Tip: gebruik een beperkt aantal vaste termen wanneer u dat echt nodig en/of wenselijk vindt en leg deze in communicatie met niet-vakgenoten extra uit.
Samenvattend
Door de complexiteit van het vakgebied te erkennen en rechtsterminologie gericht in te zetten, wordt recht gedaan aan het rechtssysteem zoals het is. Door vakjargon en louter taalkundige complexiteit te vermijden, wordt recht gedaan aan het recht van burgers om op een begrijpelijke manier toegang te krijgen tot hun eigen rechtssysteem. Dit alles kan het maatschappelijk draagvlak voor het eigen rechtssysteem alleen maar versterken.
Begrijpelijke rechtstaal komt dus zowel de burger als het rechtssysteem zelf ten goede, een perfect voorbeeld van een win-winsituatie.
Dit artikel is een samenvatting van het hierboven genoemde verslag en het bericht hierover van de Taalunie http://taaluniebericht.org/artikel/focus/begrijpt-u-de-taal-van-de-advocaat
